Krontjongmuziek, verhalen en beelden in Stefanuskerk

Word lid! Leden krijgen vier keer per jaar het tijdschrift Fragmenten.

Online aanmeldformulier

Open Monumentendag 2021 krijgt dit jaar in Westerbork een opmerkelijke invulling. Met als thema ’Mijn monument is jouw monument’ zoekt de Stefanuskerk verbinding met diverse culturen. Het gaat vooral om de overeenkomsten en verschillen tussen de Nederlandse en Toegoenese cultuur. De dag is een samenwerking van de Nederlands-Hervormde Stefanuskerk, Eddy Pendjol en de Historische Vereniging Westerbork (HVW).

Kinderen in Kamp De Pieterberg Westerbork, 1962/’63.

Tussen 1962 en 1963 woonden zo’n 32 gezinnen van deze oorspronkelijk uit Toegoe, Java, afkomstige gemeenschap tijdelijk in Kamp De Pieterberg in Westerbork. Eddy Pendjol is een van hen en hij vertelt verhalen, toont beelden en neemt een deel van zijn band ’Kroncong Toegoe Modern’ mee.

Eddy Pendjol.

De inmiddels al vele jaren in Hoogeveen woonachtige Eddy Pendjol is bevlogen specialist in het bewaren en verspreiden van de specifieke cultuur van de Toegoenezen. Die gemeenschap is veel minder bekend dan bijvoorbeeld de Molukse. Eddy kwam als negenjarig jochie in Kamp De Pieterberg terecht samen met zijn moeder en haar andere kinderen. Hij vertelt dat er al een eeuwenlange band is tussen de Toegoenezen en Nederland, die terugvoert tot de zeventiende eeuw, waar ze als vrijgemaakte Portugese slaven protestant werden.
"Onze gemeenschap is gebouwd op drie pijlers: geloof, krontjongmuziek en saamhorigheid. Dat was vroeger zo en dat is nog steeds zo. Hoewel we in de loop der eeuwen zijn verspreid is de onderlinge band onveranderd sterk."

Moeder Pendjol en haar kinderen bij de barak op Kamp De Pieterberg 1962/’63. Eddy tweede van links, achter zijn moeder.

HUWELIJKEN
Ook toen de Toegoenezen in Kamp De Pieterberg terechtkwamen werd als eerste de kerk gebouwd. De aanwezige kantine in het kamp werd op zondag omgetoverd tot een kerkzaal. Daarom vindt Eddy het zo mooi om zijn verhaal in de Nederlands-Hervormde Stefanuskerk te vertellen. "Het thema ’verbinding’ spreekt mij erg aan. Er zijn veel connecties tussen de Toegoenezen en Westerbork. Kijk maar naar ons eigen gezin; mijn broer Zarius, in Westerbork bekend als "Jack", is getrouwd met een dochter van politieman Wilting uit Westerbork. Als jong meisje bracht zij in het kamp kranten rond en was daar vaak te vinden. En zo zijn er meer huwelijken gesloten tussen Toegoenezen en Westerborkers. Een van de leiders, oom Mathias Michiels, ligt in Westerbork begraven evenals zijn kleinzoon en mijn broer."

De band ’Kroncong Toegoe Modern’.

Zaterdag 11 september doet Eddy zijn sprankelende betoog in vier sessies met unieke beelden. Vanaf 11.00 uur begint hij in de kerk met aansluitend de muziek van zijn band ’Kroncong Toegoe Modern’. De naam geeft aan dat het geen zuivere krontjongmuziek is maar een speciale variant. Eddy geeft een nadere toelichting: "Door de coronamaatregelen ben ik gedwongen om de band te reduceren tot vijf personen waarvan er maar drie een Toegoenese achtergrond hebben. Twee hebben wel een Nederlands-Indisch verleden maar behoren niet tot de Toegoenese gemeenschap. De drie Toegoenezen zijn: Andy Saimi, gitarist speelde in 1962 ook al in de band op De Pieterberg. Leo Quiko , zang en gitaar ook. Chakius Cornelies: basgitaar, is geboren in voormalig Nederlands-Nieuw-Guinea. Jos Moal: ukelele of krontjong, is aan de band toegevoegd vanwege zijn achtergrond en kennis van de krontjongmuziek. Datzelfde geldt voor toetsenist Fred Strik." Spijtig voegt hij toe: "Ikzelf speel niet mee omdat ik mij volledig wil concentreren op mijn lezing."

Kerkdienst in tot kerk omgedoopte kantine. Kamp De Pieterberg Westerbork, 1962/’63.

De Stefanuskerk in Westerbork is een gotische kerk. In 1206 werd hij de Capella de Burch genoemd die dan onder de kerk van Beilen viel. Later is deze kapel een zelfstandige parochiekerk. De kerk van Westerbork is gebouwd in het begin van de 15e eeuw, als opvolger van een houten voorganger. De toren is al eerder gebouwd. In de kerk bevinden zich diverse schilderijen van Reinhart Dozy, die in het nabijgelegen Elp van 1939 tot zijn overlijden in 1947 woonde. Hij schilderde de kerkgang van vrouwen in Drentse klederdracht. In de kerk hangen twee schilderijen van Reinhart Dozy, ’Kerkuitgang’ uit 1916 en ’Te laat’ uit 1913. Het schilderij van Roessingh uit 1895 geeft een doop weer in de kerk.

Eerste sneeuwballengevecht bij Toegoenezen in Kamp De Pieterberg 1962/’63.

De monumentale Stefanuskerk is helemaal gerestaureerd. De bonte knaagkever had danig huisgehouden in de stutten van de draagbalken. En dat gold ook voor de vloer en steunbalken onder de kansel. Restauratie was urgent. De Rabobank Westerbork heeft 30.000 euro beschikbaar gesteld voor de renovatie die in totaal 125.000 euro kostte.
De kerktoren van de Stefanuskerk is uiteindelijk weer voor de toekomst behouden. Het uurwerk is onderhouden en de wijzers van de klok zijn verguld om ze duidelijker zichtbaar te maken. De toren is al sinds 1965 een beschermd Rijksmonument. Dat alles is dus zeer de moeite van een bezoek waard, vooral op deze Open Monumentendag.

Interieur Stefanuskerk Westerbork

De kerk is zaterdag 11 september open van 10.00 tot 17.00 uur. Van 11.00 tot en met 16.00 uur geven Eddy Pendjol en zijn muzikanten op het hele uur een presentatie met verhalen, beelden en muziek. Daarna is er gelegenheid om met elkaar te praten, foto’s en video’s te bekijken.

Word lid! Leden krijgen vier keer per jaar het tijdschrift Fragmenten.

Online aanmeldformulier

Lees meer over Toegoenezen bij:

https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/164136/Hoe-de-Toegoenezen-in-Westerbork-terechtkwamen